Legionella in zonneboilers

Wat is legionella

Legionella is een geslacht van bacterien. Legionella pneumophila is de boosdoener die legionellose kan veroorzaken. Legionellose leidde in 1976 in Philadelphia (USA) tot een uitbraak onder veteranen. Daarom wordt deze ziekte ook vaak de veteranenziekte genoemd. De veteranenziekte is een chronische longziekte die bij risicogroepen en personen met weinig weerstand dodelijk kan zijn. De meeste mensen in Nederland hebben antistoffen tegen deze bacterie. Besmettingen tussen mensen komt niet voor. Besmetting vindt plaats door dat de bacterie via nevel door de neus of mond wordt opgenomen en zich dan kan nestelen in de longen.

Waar komt legionella voor?

De legionellabacterie groeit in water met een temperatuur tussen de 25 en 50 C. Als het water verneveld in hele kleine druppeltjes in de lucht komt (aerosolen), kunnen mensen de bacterie inademen en besmet raken. Van nature komt de bacterie over de gehele wereld voor in de grond en in zoet water. Waar mensen het meeste risico lopen om in aanraking met legionella te komen is bij sanitaire installaties. Vooral koude waterleidingen waar langdurig water in stil staat, die deels door warme schachten lopen kunnen een risico zijn. Vooral als dit water ook nog eens verneveld in de lucht wordt gespoten, bijvoorbeeld zoals gebeurd bij een fontein, een bubbelbad of sproeier. In Nederland is de uitbraak in 1999 tijdens de West-Friese flora in Bovenkarspel bekend. Op een stand werden bubbelbaden gedemonstreerd, die de bacterie in de lucht verspreidde. In Belgie is in 2019 een uitbraak geweest in Evergem ten gevolge van een besmette koeltoren die de bacterie in de lucht verspreidde. In sanitaire installaties in woonhuizen komt legionella nauwelijks voor, zeker als deze regelmatig gebruikt worden en op de juiste temperatuur gehouden worden. Ook luchtbevochtigers en andere apparaten die water vernevelen kunnen legionella in de lucht brengen

De ideale leeftemperatuur van legionella

In onderstaande tabel zien we de temperaturen waarbij legionella voorkomen kan.

Om legionellagroei te voorkomen is een minimum warm tapwatertemperatuur vereist van 60ºC in collectieve installaties en van 55ºC in woningen.

Voorschriften en richtlijnen om legionella te voorkomen

In Waterwerkblad 4.4B staat een tabel met daarin de minimale standtijd en bijbehorende temperatuur van het voorraadtoestel. Deze tabel hebben we uitgebreid met de benodigde energie per week voor een voorraadvat van 100 liter dat continu op 50 C en een dat op 40 C gehouden wordt, Dat laatste kan voorkomen bij zonneboilers in de winterperiode.

Praktijkoplossingen om legionella te voorkomen in een zonnesysteem

Een goede oplossing is om geen drinkwater op te slaan in een boiler, maar om dit vat te vullen met cv-water. Door middel van een spiraal die door het vat slingert, of een externe platenwisselaar kan men dan warm water maken. Vanwege de geringe inhoud aan drinkwater zijn geen extra legionellamaatregelen nodig.
Een veel voorkomende situatie is een zonneboiler met als naverwarmer een cv-ketel als doorstroomtoestel (combi-ketel). De kans op legionella is klein omdat het water door de cv-ketel altijd op bijvoorbeeld 60 C wordt afgeleverd, waarbij eventuele legionella is gedood. Vaak vind legionellabestrijding in het vat dan niet plaats. Toch is het een onplezierige gedachte dat voor de cv-ketel een vat geschakeld is dat mogelijk legionella bevat. Door het vat wekelijks met een elektrisch element op te warmen, conform de waarden in de bovenstaande tabel is men zeker dat er zich geen legionellagroei in het vat vormt.
Indien men een bivalente boiler heeft, kan men hetzelfde doen als met en aparte voorverwarm boiler, dus en elektrisch element onderin de boiler plaatsen. Soms wordt ook een drieweg klep met extra pomp geplaatst om het drinkwater door heel de boiler te kunnen laten circuleren tot de gewenste desinfectietemperatuur, gedurende een vereiste tijd, is bereikt.

Intelligente regelingen met legionellafunctie

Het doel is om legionella te voorkomen of te doden met zo min mogelijk extra kosten. Het is dus niet de bedoeling om nadat het hele gezin de boiler heeft leeg gedoucht deze snel op te warmen naar 70 C, deze vervolgens 5 minuten op 70 C te houden, om dan weer terug te gaan naar het normale regelingsprogramma. Nee, we willen dit slim doen. Als de boiler toch al op bijvoorbeeld 55 C staat, dan warmen we nog even door naar 70 C. In de zomerperiode hoeft men meestal helemaal niet met gas of elektriciteit extra na te verwarmen. Als de zon de boiler op 55 C heeft verwarmd, laten we diezelfde zon de boiler nog even doorverwarmen naar 70 C. Zo besparen we ook energie. Bovengenoemde temperaturen zijn als voorbeeld gekozen. Uiteraard kan men ook voor de andere temperaturen kiezen uit tabel 4 van WB4.4.

Alternatieve legionelllabestrijding

Er bestaan ook methoden met het doseren van chemicalien in het water die legionella doden, of het bestralen met Uv-licht wat na een bepaalde tijd ook killing is voor legionella. Op het internet is hier veel informatie over te vinden.